Kryediplomati i Shkupit në Tiranë, Sh.T.Z. Danço Markovski, ka përmbyllur jo vetëm mandatin e tij diplomatik në Shqipëri, por gjithashtu edhe karrierën e tij të shërbimit diplomatik pas katër dekadash.

“Shqipëria ishte ndalesa e shtatë e fundit e udhëtimit tim diplomatik nëpër botë”. Pas gati 40 vitesh shërbim diplomatik, më në fund po e përfundoj angazhimit tim të punës. Jam i kënaqur që në të ardhmen do të kem mundësi t’i përkushtohem punës arsimore teorike në një universitet të njohur në Shkup”, shprehet Ambasador Z. Danço Markvoski në këtë intervistë ekskluzive për Argumentum.al.

Intervista e plotë:

Znj. Marjana Doda: I nderuar Ambasador, faleminderit për mundësinë e kësaj interviste, në përmbyllje të mandatit tuaj si Ambasador i Maqedonisë së Veriut. Ndaj pyetja e parë lind natyrshëm, si e vlerësoni këtë mandat si Ambasador i RMV-së në Shqipëri, dhe cilat kanë qenë zhvillimet më të rëndësishme gjatë periudhës së angazhimit tuaj diplomatik?

Sh.T.Z Danço Markovski: Shqipëria ishte ndalesa e shtatë e fundit e udhëtimit tim diplomatik nëpër botë. Pas gati 40 vitesh shërbim diplomatik, më në fund po e përfundoj angazhimit tim të punës. Jam i kënaqur që në të ardhmen do të kem mundësi t’i përkushtohem punës arsimore teorike në një universitet të njohur në Shkup.

-Si e vlerësoni marrëdhënien midis Maqedonisë dhe Shqipërisë gjatë mandatit tuaj? Cilat ishin sfidat kryesore që hasët gjatë këtij mandati?

Si fqinjë të afërt, gjëja më domethënëse është se të dyja palët ruajtën angazhimin e tyre për bashkëpunim përmes dialogut të hapur dhe konstruktiv politik, si mënyra më e pranueshme e mundshme për të ndërtuar marrëdhënie të mira fqinjësore dhe një vizion të ndërsjellë për një rajon të begatë dhe të ndërlidhur, të integruar në NATO dhe BE. Në periudhën e kaluar, të dy vendet gjeneruan stabilitet në rajonin e Ballkanit Perëndimor, duke promovuar dialogun dhe kompromisin si mjetet më të pranueshme për tejkalimin e çështjeve të hapura. Një dialog intensiv politik dhe komunikim i ndërsjellë u realizua përmes takimeve dhe kontakteve të shpeshta në të gjitha nivelet. Konfirmim i kësaj ishin dy mbledhje të përbashkëta qeveritare të mbajtura bashkërisht në Pogradec dhe Shkup. Vizitat e presidentëve, kryeparlamentarëve, takimet e shpeshta të kryeministrave dhe ministrave të qeverisë rezultuan në marrëveshje të shumta dypalëshe në fusha me interes të përbashkët.

-Cilat janë arritjet më të rëndësishme në marrëdhëniet dypalëshe midis Shqipërisë dhe Maqedonisë gjatë mandatit tuaj që dëshironi ti nënvizoni?

Ndër më të rëndësishmet do të veçoja hapjen e Qendrës Informative Kulturore Maqedonase në Tiranë, e cila krijoi mundësi për një prezantim më të gjerë kulturor të vendit tonë. si dhe riemërtimin e kulturës maqedonase dhe përfaqësimin kulturor të vendit tonë para publikut shqiptar, me qëllim paraqitjen e imazhit të ri të vendit tonë. Qendra është gjithashtu një mundësi për një artikulim më serioz të aktiviteteve të maqedonasve, duke treguar diversitetin e shoqërisë shqiptare.

Me rëndësi të veçantë ishin iniciativat për hapjen e lëndës së gjuhës maqedonase në Fakultetin Filozofik në Universitetin “Fan S. Noli” në Korçë, si dhe rivitalizimi i Departamentit të Gjuhës Maqedonase në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja në Universitetin e Tiranës, pas më shumë se tetë vitesh. Ndryshe nga Universiteti i Korçës, ku pritet regjistrimi i studentëve të parë, në Fakultetin e Tiranës,vitin e kaluar u diplomua grupi i parë i studentëve, kurse nga ky vit, përveç mësimit të rregullt, gjuha maqedonase futet në grupin e gjuhëve fakultative për studime pasuniversitare.

-Një prej çështjeve më të diskutuara këto kohë është perspektiva e Ballkanit Perëndimor për integrimin në Bashkimin Europian. Si e shihni rrugëtimin evropian të Maqedonisë së Veriut tani që është ndarë nga Shqipëria në këtë proces?

Maqedonia e Veriut do të vazhdojë në rrugën e saj integruese deri në anëtarësimin përfundimtar në Bashkimin Evropian. Që nga dita e pavarësisë sonë, synimet më të rëndësishme të politikës së jashtme kanë qenë anëtarësimi në NATO dhe BE. Është investuar shumë në atë rrugë, për fat të keq, të mprehtë dhe të padrejtë, por duhet ndjekur deri në fund. Ndarja nga Shqipëria në asnjë mënyrë nuk do të thotë se administrata maqedonase ndaloi me procesin e përmbushjes së kritereve të nevojshme. Një përqindje e lartë e përputhshmërisë me legjislacionin evropian u arrit në disa grupime. Ekipet negociuese po punojnë shumë dhe janë në kontakt të vazhdueshëm me Komisionin Evropian. Besoj se edhe kjo pengesë nga ana e një nga vendet tona fqinje do të kalohet. Maqedonia e Veriut do të bëhet anëtare e BE-së.

– Si e vlerësoni ndikimin e bashkëpunimit ekonomik dhe kulturor në forcimin e marrëdhënieve mes Maqedonisë dhe Shqipërisë? -Cilat janë fushat ku mendoni se mund të arrihen përmirësime?

Vlerësimi i përgjithshëm i bashkëpunimit ekonomik dypalësh është se ai ende nuk bashkëpunon me nivelin e arritur të marrëdhënieve politike dhe gatishmërinë e shprehur reciprokisht për avancimin e tij. Fakti që të dyja vendet nuk janë në listat e tyre të 20 partnerëve më të rëndësishëm ekonomikë e konfirmon këtë gjetje. Hapi i bërë në shkëmbimin e mbi 230 milionë eurove, krahasuar me vitin 2018, kur varionte nga rreth 150 milionë euro,është ende i pamjaftueshëm duke marrë parasysh mundësitë dhe potencialin ekzistues, duke u nisur nga kuadri ligjor i rregulluar, afërsia, lidhja rrugore, kufiri i përbashkët etj. Pres që në periudhën e ardhshme të ketë përpjekje nga të dyja vendet që do të kontribuojnë në rritjen e bashkëpunimit ekonomik. Shpresoj se në mbështetje të këtyre angazhimeve do të jetë edhe formimi i komitetit të përzier ndërqeveritar për bashkëpunim ekonomik.

Nga pjesa tjetër mbetet nevoja për miratimin e akteve nënligjore që do të mundësojnë studimin e gjuhës maqedonase jo vetëm në Pustec, por edhe në zona të tjera ku ka interes për të. Bashkëpunimi kulturor do të vazhdojë të zgjerohet dhe thellohet.

-Censusi i vitit 2023 në Shqipëri ka sjellë diskutime dhe kontestime. Si e vlerësoni rezultatin e censusi për minoritetin maqedonas, sidomos në lidhje me numrat e ulët të raportuar? Cilat janë shqetësimet tuaja për këtë grup minoritar në kuadër të këtij censusi?

Përkundër faktit se regjistrimi u shty për një vit për t’u realizuar më mirë, ai fatkeqësisht nuk i përmbushi pritjet e mia, por as të përfaqësuesve të pakicave, të besimeve fetare dhe të tjerëve. Mënyra se si u zbatua në mjediset ku jetojnë maqedonasit nuk i plotësonte standardet e nevojshme. Trajnimi i pamjaftueshëm i regjistruesve, informimi i pamjaftueshëm i personave të regjistruar, veçanërisht në lidhje me përkatësinë e tyre etnike dhe fetare, plotësimi arbitrar i formularëve, mosrespektimi i afatit kohor për regjistrim, pra lënia e personave të paregjistruar që nuk kanë qenë të pranishëm në këtë moment, janë vetëm një pjesë e parregullsive që hedhin njollë në korrektësinë e regjistrimit. Për këto probleme ka pasur reagime edhe nga shoqëritë maqedonase. Rezultati i kësaj është fitimi i një numri mbresëlënës të një pakice, e cila nuk ka ekzistuar në regjistrimet e popullsisë në vend, për dallim nga të tjerët, veçanërisht nga ai maqedonas. Para dhe gjatë regjistrimit, u zhvillua një inxhinieri interesante pasaportash. Sa për maqedonasit, ata ende mbeten qytetarë besnikë të shtetit shqiptar. Ata do të vazhdojnë me aktivitetet e tyre për ruajtjen e identitetit të tyre etnik, gjuhësor dhe kulturor. Historia e pasaportave të palëve të treta do të bëhet e parëndësishme në momentin që Shqipëria të bëhet anëtare e BE-së.

-Si diplomat me përvojë në rajon dhe në botë, do të ishte interesante të dëgjonim mendimin tuaj mbi zhvillimet gjeopolitike të viteve të fundit. Si e shihni rolin e fuqive të mëdha, si SHBA, Rusia dhe Kina, në formësimin e politikave gjeopolitike në rajon?

Në periudhën në vijim, shpresoj se do të ketë një reduktim të caktuar të konflikteve aktuale ushtarake dhe do të forcohen përpjekjet për të gjetur një zgjidhje paqësore. Bota nuk është gati për një luftë bërthamore në të cilën të gjithë do të jenë humbës. Arsyeja duhet të mbizotërojë. Administrata e re amerikane pritet të sjellë disa ndryshime në politikën e jashtme të vendit. Një riorganizim i ri në sferat ekonomike të interesit është në horizont. Gara mes SHBA-së, Kinës, Indisë, Rusisë, si dhe disa fuqive rajonale për primatin dhe ndikimin më të madh në botën shumëpolare do të vazhdojë. Kështu që bota krejtësisht kaotike që njihnim do të hyjë në një fazë të re të marrëdhënieve ndërkombëtare.

Sa i përket shteteve në rajonin tonë, nuk duhet të presim zhvillime të trazuara. Shumica e vendeve nga Ballkani Perëndimor kanë një vizion të qartë properëndimor. Përpjekjet për ndikim më të madh nga disa fuqi të mëdha kanë ekzistuar gjithmonë. Pyetja është se sa dhe cila është gatishmëria e BE-së për t’i pranuar ato dhe përfundimisht për të përmbyllur integritetin e saj.

-A mendoni se ka ndonjë rrezik të mundshëm për stabilitetin në rajon si rezultat i këtyre zhvillimeve?

Pavarësisht se rajoni ynë trajtohet si pikë kritike, nuk mendoj se ka ndonjë rrezik për destabilizim më serioz. Shumica e vendeve të Ballkanit janë anëtarë të NATO-s ose po bëjnë përpjekje për t’iu bashkuar kësaj aleance. Kujtimet e konflikteve ushtarake në shtetin e ish-Jugosllavisë janë ende të freskëta për dikë që të synojë një lëvizje të paarsyeshme. Ajo që, sipas mendimit tim, në një farë mënyre kontribuon në dëshmimin e ideve nacional-shoviniste nga politikanë vendas, të cilët në mungesë të vizionit përpiqen të shpallin populizëm të lirë dhe kërcënime, është integrimi i ngadaltë i vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE. Lënia e padrejtë e rajonit në një rrugë të diskutueshme jashtë kornizës evropiane e bën të pamundur evropianizimin e rajonit. Dhe pikërisht kjo është hapësira në të cilën ky lloj politikani shpall të papenguar populizmin ndërsa të rinjtë largohen drejt vendeve evropiane.

-Çfarë mesazhi dëshironi të lini pas për marrëdhëniet mes dy vendeve, duke u fokusuar në zhvillimet e ardhshme dhe perspektivat për bashkëpunim mes Shqiperise dhe Maqedonisë së Veriut?

Pres që të ruhet shkalla pozitive e marrëdhënieve të ndërsjella. Mungesa e çështjeve të hapura është një bazë e mirë për ndërtimin e miqësisë mes dy vendeve dhe popujve të tyre.
Sëfundmi Z. Ambasador,

Deshiroj të shpreh falenderimet e mia për frymën e bashkëpunimit që keni promovuar, jo vetëm në nivelin institucional midis dy vendeve tona, por edhe për gatishmërinë tuaj për të bashkëpunuar me mediat.

Faleminderit!