Fjala e Sllave Makedonskit para Bordit të Drejtorëve të Lidhjes së Shkrimtarëve Bullgarë mbajtur më 9 nëntor 1995, gjatë përjashtimit të tij nga Lidhja e Shkrimtarëve për shkak se ishte maqedonas dhe mbronte maqedonasit në Bullgari.

Të nderuar kolegë nga Bordi Drejtues i Lidhjes së Shkrimtarëve në Bullgari, siç duhet thënë. Këtë teatër në të cilin jam thirrur si i akuzuar ka dy vite që e përgatisni. Unë u anatemova në kongres dhe në kuvendin e llogaridhënies sivjet për shkakun tim i keni shtuar Kushtetutës nenin 8. Dhe ja, ju thërrisni në gjyq shkatërruesin e rrezikshëm të shtetit bullgar. Jashtë radhëve të shkrimtarëve bullgarë, tradhtari i kombit bullgar, Sllave Makedonski. Nëse mundet edhe me varje!

Megjithatë, për mirësjellje më ftoni të mbrohem, të mbroj të drejtën time për anëtarësim në Lidhjen e shkrimtarëve, e cila ende gëzon respektin e banorëve të Republikës së Bullgarisë. Në mesin e banorëve përfshihen bullgarët, turqit, rromët, armenët, rusët, vllehët, karakaçanët dhe pomakët, si dhe tatarë, nga të cilët e kanë origjinën të gjithë ata që vijnë këtu, të cilët kënaqen me dhunën bullgare kundër nesh, jobullgarëve dhe vetëm banorëve të lindur në këtë vend, – domethënë shtetas të shtetit shumëkombësh të Bullgarisë. Na impononi tatarizmin tuaj me metodat më brutale.

Duke parë fytyrat dhe sytë tuaj, shumica prej jush jeni nga fara e trakëve dhe maqedonasve. Por është e drejta e secilit të ndihet kështu, siç quheshin edhe paraardhësit e tyre më të largët. Ju lutem të jeni bullgarë, të bekuar qofshi, sidoqoftë, si nacional-patriotë, d.m.th. shovinistë, ju jeni të mërzitshëm për turqit, hebrenjtë, rromët, armenët, vllehët dhe mbi të gjitha për ne maqedonasit që për shkak të marrëdhënieve të padrejta të fuqive të mëdha në vitin 1913 dhe kryesisht për fajin e principatës së Bullgarisë, jemi në vendin tuaj. Por kjo nuk do të thotë se ne jemi të detyruar të biem dakord me metodat tuaja të ashpra nga vendi tuaj për t’u prodhuar si bullgarë dhe (më të butë) për maqedonas bullgarë. Thelbi ynë njerëzor ngjall tek ne reagime, mosmarrëveshje me gjenocidin e përkatësisë sonë etnike.

Dhe këtu, sepse si shkrimtar dhe nip i një komiti, unë mbroj tre milionë maqedonasit në Bullgari – zgjoj të fjeturit, inkurajoj ata që kanë frikë nga terrorizimet e vjetra dhe të tanishme, ju keni vendosur të më dëboni nga radhët e shkrimtarëve në Bullgari. E trishtuar, zonja dhe zotërinj! Dhe ju parakaloni se jeni europianë, demokratë. Është turp që kohët e fundit në një forum shumë të rëndësishëm ndërkombëtar, Bullgaria u fut në shoqerinë me papuanët. Sa për ju që më dëboni nga shoqëria juaj, turpi para botës nuk do të jetë për mua. Por per jy!

Le të flasim si shkrimtarë, njerëz të zgjuar. Nëse ju që ndiheni si bullgarë jeni të ndershëm dhe të mençur politikisht, për të jetuar në mirëkuptim si shumica e grupeve etnike në botë një herë në vit, duhet të bëni homazhe për ne, maqedonasit.

Nëse Kirili dhe Metodi nuk do t’ju kishin dhënë alfabetin, kurse populli maqedonas gjuhën, atëherë sot letërsia juaj artistike (nëse do t’i arrinit pa ndihmën tonë) do të tingëllonte kështu: ONDUR MONDUR KAALAMANDUR – rrëmujë hunniko-tatare. Vëllezërit e Selanikut, Klementi i urtë i Ohrit, nxënësit e tij vëllezërit Miladinov, shkruesi i maqedonishtes Veda Sllovena, Banskalia, që krijoi gramatikën e parë bullgare, më lejoni të shtoj edhe 130 shkrimtarët nga Maqedonia, të cilët investuan shumë në bazë të gjuhëve maqedonase për të krijuar një gjuhë të re dhe të fuqishme letrare bullgare, të gjithë këta njerëz më japin të drejtën të jem në bashkimin e shkrimtarëve krijues të shkrimtarëve të gjallë dhe jo të gjallë nga shteti ynë shumëkombësh. Ata, maqedonasit e përmendur të famshëm, më futën në falangën e shkrimtarit, tani të udhëhequr nga ju, që jeni të prirur për të përjashtuar Sllaven e gjorë.

Me çfarë mendjeje, pyes? Megjithatë, nga listat mundet por çfarë do të bëhet me librat e tij. A do t’i hidhni nga pesë mijë bibliotekat dhe madje edhe nga shtëpitë e njerëzve? Ta baj Slave është autor i përmbledhjeve me tregime maqedonase me vlerë të lartë artistike: “Shturo Pleme” dhe “Këpucë për Zotin”, të cilat gjatë botimit të tyre u censuruan për shkak të maqedonizmit së theksuar, por megjithatë mbetën për t’i lavdëruar maqedonasit.

Gjashtë teatro profesionistë bullgarë dhe njëzet teatro amatore, si dhe skenat në Japoni dhe Amerikë, kanë paraqitur mbi një mijë e dyqind shfaqje sipas librit tim – “Shturo pleme” – ju lutem, ja ku është Ministria e Kulturës, ndaj korrigjoni. Më mjafton vetëm ky libër që të jem i respektuar nga publiku lexues i ndërgjegjshëm në Bullgari edhe për njëqind vjet të tjerë. Në ndryshim nga librat me tregime dhe reportazhe që trajtohen si novela dhe novela nga shkrimtarë të trillimeve të fryra artificialisht, si dhe librat e këngëve të disave që janë të pranishëm këtu edhe si ekzekutorë-gjyqtarë të mi.

Epo, meqenëse kam dhjetë vjet që jam në lukunë tuaj, në këtë stallë kërrishsh pa sy që shkelmojnë pela dhe kuaj, a kam pasur ndonjë dobi ndonjëherë? Të gjithë ju dhe drejtuesit e mëparshëm të Lidhjes, si dhe të afërmit e tyre, ecët nëpër botë me barrën e fondit tonë krijues, disa prej tyre i dhanë shpirtin Zotit larg shtëpisë së tyre për shkak të udhëtimeve të vështira, pra paratë e njerëzve shkuan në kthimin e trupave të tyre, megjithatë, ju nuk dërguat Sllaven të varfër në Odessa të paktën një herë. Ose, nga turpi i kumbarit, ti dërgonit të paktën një telegram për jetëgjatësi në vitin që mbushi 60 vjeç.

Unë jam larg nga të menduarit se të paktën për shkak të interesit për shitje (dhe një lloj të ardhurash, natyrisht) shtëpia botuese e Lidhjes mund të ribotonte tregimet e tij të shkurtra maqedonase, e lëre më që ai të kishte marrë një lloj çmimi nga Lidhja. Gjatë gjithë këtyre njëmbëdhjetë viteve nuk jam nderuar me asnjë çmim rajonal për punën time profesionale.

Të paktën një herë gjatë këtyre gjashtë viteve të varfëra pas vitit 1989, a më keni ndihmuar me një mijë? Kur ekstremist nga VMRO-SMD-ja Vançoviste m’i thyen dhëmbët dhe shkova te doktori Stambolov të mi bënte artificiale pa pagesë, tek ai, tek dentisti i Lidhjes, me shaka apo seriozisht, presidenti i nderuar Haytov i tha: “Dhëmbë, atij tradhtari bullgar, të na kafshojë me dhëmbët e bërë me paratë tona, jo!” Gjatë gjithë këtyre dhjetë vjetëve, a më keni parë mua duke pushuar pas vapës buzë detit në vendstrehimet e shkrimtarëve tonë? Unë as nuk e di se si arrihet atje. Dhe para vitit 1989 dhe më pas, kur kemi demokraci në Bullgari, e kam pasur të vështirë të mbledh para për të paguar tarifën e familjes. Nuk janë shumë para, por as zoti Sllave nuk i ka pasur kurrë. Si maqedonas i palëkundur, atij nuk iu dha punë. Edhe kur ishte tashmë anëtar i SBP-së. Epo, kur më hedhni nga stalla juaj sot, për çfarë mund të pendohem?

Ndoshta është rastësi, por ju filloni përjashtimin tim kur për shkak të fesë time të theksuar publikisht maqedonase, nën mbikëqyrjen e kryeprokurorit të shtetit Ivan Tatarçev, ndaj Baj Sllave është ngritur vepër penale, ndaj nuk ju thërras të më shpëtoni mua. Hajde, nuk jam edhe aq naiv. Unë i di marifetet e nacional-shovinistëve bullgarë. Se sa i vlen jeta e maqedonasit një qindarkë, është vërtetuar.

Zotërinj të tjerë, paraardhësit tuaj, nuk lëvizën asnjë gisht, duke dërguar Nikolla Vapcarov dhe Anton Popov të pushkatohen. Apo, në kohën e fashizmit, korpusi i ushtrisë bullgare nuk e gjymtoi një nga maqedonasit e Egjeut dhe Vardarit? Dhe çfarë mund të thuhet për terrorin e përgjakshëm të Vanço Mihailovit në Maqedoninë e Pirinit, i cili shfarosi pa mëshirë maqedonasit? Por tani, këtu bëhet fjalë për poetë dhe shkrimtarë maqedonas që kanë vuajtur nga dhuna shoviniste bullgare. Poeti i madh Atanas Dalçev u largua pothuajse në varfëri. Me një psherëtimë më tha se nuk do ta kisha të lehtë të jetoja me feldfebelët bullgarë, nëse nuk do të luaja sipas lojës së tyre. Ndoshta dikush do të më kërcejë këtu, megjithatë, para vdekjes së tij, romancieri i madh (më i talentuar se Vazov) Dimitar Talev, u pendua që popullit të Ohrit i quajti bullgarë, ndërsa në botë ata njihen vetëm si maqedonas. Dhe një shkrimtari tjetër me origjinë maqedonase D. Dimovit, shovinistët bullgarë ia prishën ditët. Në fund të fundit, ju i dini detajet e këtij rasti më mirë se unë.

Epo, fjala ime ishte, kur më zgjodhën të gjykohesha nga tatarët, duke pasur parasysh që jam në radhët tuaja, mund të ndodhte që t’ju kërkoj mbrojtje. Prandaj nxitoni të më hiqni qafe mua, minuesin e themeleve të shtetit dhe tradhtar të kombit bullgar. E shihni, ne maqedonasit jemi miqtë më të mirë të bullgarëve të ndershëm dhe të mirë. Shyqyr zotit që janë të shumtë në këtë vend, e shovinistët janë pak.
Persa me trajtoni mua si tradhtar te kombit bullgar e keni gabim. Nëse sillem pabesisht ndaj Maqedonisë – po, por punoj me penën, mendjen dhe zemrën time për punën e maqedonasve, luftoj për njohjen e kombësisë sonë maqedonase, asgjë tjetër, asgjë më shumë. Nuk kam thënë asnjë fjalë të keqe kundër shumicës së popullit bullgar. Bullgarët e mirë e kanë njohur gjithmonë etninë dhe gjuhën tonë maqedonase, vetëm ju shovinistët bullgarë bëni, më falni, barbari ndaj nesh. Dhe kur më përjashtoni nga radhët tuaja, jo pse vrava një burrë, përdhunova një grua, një vajzë, grabita një bankë, por sepse mbroj çështjen tonë maqedonase, nuk mund të mrekullohem vetëm me egërsinë tuaj teatrale nga e cila ka vuajtur gjithmonë Maqedonia.

Sllave Makedonski

Sllave Makedonski (1931 – 2002) – poet maqedonas, tregimtar, romancier, dramaturg, publicist dhe përkthyes letrar. Ka mbaruar regjinë e teatrit në Moskë dhe ka punuar si shkrimtar, gazetar dhe regjisor profesionist. Në vitin 1995 u bë anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Maqedonisë.

Arkivi, Revista e ilustruar e Maticës së mërgimtarëve nga Maqedonia, “Makedonia”, nr. 512, dhjetor 1995

©Makedonium