-Z.Ambasador, Maqedonia e Veriut nga 1 Janari i këtij viti mori zyrtarisht presidencën e radhës në OSBE. Cilat janë prioritet e saj dhe sa do të ndikojë ky kryesim i kësaj organizate nga RMV-ja përballe zhvillimeve gjeopolitke, sidomos në luftën e Rusisë në Ukrainë?

SH.T.Z. Danço Markovski: Vendeve të vogla rrallëherë u jepet një shans i tillë për të treguar veten në një skenë të madhe. Kjo është një mundësi e madhe për Republikën e Maqedonisë së Veriut në një kohë kur rajoni i OSBE-së po përballet me një nga kërcënimet më të mëdha të sigurisë. Ky është një projekt me rëndësi kombëtare dhe është një njohje e përpjekjeve tona reformuese në vend dhe e politikës sonë të jashtme proaktive, si një aktor i besueshëm dhe i përgjegjshëm në rajon dhe më gjerë.

Qëllimi prioritar i OSBE e Maqedonisë së Veriut 2023 është të kontribuojë në përpjekjet dhe proceset për paqe, stabilitet dhe bashkëpunim në rajonin e OSBE-së bazuar në parimet dhe vlerat e Organizatës, të cilat janë seriozisht të kërcënuara nga agresioni ushtarak në Ukrainë.

Qëllimi i presidencës është të inicojë procese që do të fokusohen tek njerëzit, qytetarët e vendeve pjesëmarrëse, veçanërisht ata që kanë nevojë për ndihmë dhe mbështetje. Shumica e prioriteteve janë të lidhura me tema të gjera tradicionale që kalojnë nëpër axhendën e OSBE-së ndër vite dhe të gjitha kanë një lloj lidhjeje me sigurinë në përputhje me profilin e Organizatës.

-Pushtimi rus i Ukrainës shihet si një kërcënim për rendin gjeopolitik. A duhet të shqetësohen vendet e Ballkanit Perëndimor përballë këtij agresioni, duke marrë parasysh konfliktet e vjetra ende të pambylluara në Gadishullin Ballkanik?

Vendet e Ballkanit Perëndimor janë pjesë e Evropës dhe ndajnë shqetësimin e përshkallëzimit të mëtejshëm të veprimeve ushtarake. Ka përpjekje nga forca të caktuara që dëshirojnë të provokojnë situata krize ose siç thoni ju, të aktualizojnë konflikte që ende nuk janë mbyllur, por nuk kanë terren pjellor.

Megjithatë, vitet nëntëdhjetë janë prapa nesh. Shumica e vendeve janë anëtarë të NATO-s dhe ndajnë të njëjtat vlera dhe synime demokratike, përfshirë anëtarësimin në BE.

-Ky konflikt duket qartë se ka ndryshuar rrjedhën e gjithë zhvillimeve globale. A po shkojmë drejt një lufte të tretë botërore? Si mund të përfundojë kjo luftë në optikën tuaj?

Fatkeqësisht, luftërat shkatërruese dhe shkatërrimet që ato shkaktojnë janë ende të pranishme. Edhe në shekullin e 21-të, bota ndërkombëtare përballet me sfida shumë të forta. Pushtimi rus i Ukrainës dhe veprimet ushtarake në të cilat përdoren armët më të fundit për të shkatërruar popullatën civile dhe vendbanimet nuk lënë askënd indiferent. Jemi dëshmitarë të konfliktit më të madh ushtarak në kufirin e Evropës që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore, fundi i të cilit është vështirë të parashikohet. Ky nuk është një konflikt klasik ushtarak me karakter lokal, lufta në Ukrainë shkaktoi krizë serioze në disa sektorë të ekonomisë botërore dhe pasojat i ndjejnë shumë vende. Është më se e sigurt se bota pas luftës në Ukrainë nuk do të jetë e njëjtë.

-Zoti Ambasador, në vitin 2022, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut nisën negociatat për anëtarësim në BE, si e shikoni vijimesine e ketij procesi sot ku e gjithë vëmendja e Europës është te konflikti ushtarak në Ukrainë. Mendoni se agresioni rus në Ukrianë mund të shfrytëzohet si një “momentum” nga vendet tona në aspirimin e tyre drejt BE?

Në fjalën hyrëse të Maqedonisë së Veriut në Konferencën e parë Ndërqeveritare, u deklarua se deri në vitin 2030 vendi do të jetë plotësisht i gatshëm të marrë përsipër detyrimet për t’u bërë anëtare e plotë e BE-së, deri më tani 45 për qind e legjislacionit vendas është i harmonizuar.

Ju kujtoj se në Raportin e KE-së të tetorit 2022, niveli i përgjithshëm i notave për Maqedoninë e Veriut është i barabartë ose më i mirë se viti i kaluar, dhe në grupin më të vështirë, për të drejtat themelore, në përgjithësi qëndron më i miri në raport me vendet e tjera në Rajon. Para nesh është një periudhë e zbatimit të mëtejshëm të reformave që po bën Qeveria. Procesi i shqyrtimit kryhet në Bruksel sipas planit dhe dinamikës së rënë dakord në baza ditore.

– Megjithatë, këto negociata për RMV u hapen me një tjetër kusht. Ndryshimet kushtetuese, si kusht kryesor për integrimin e RMV në BE por ende liderit politik nuk kanë arrritur një marrëveshje. Sa do të ndikojë ky ngërç politik në integrimin europian të Maqedonisë së Veriut?

Maqedonia e Veriut mbetet e fokusuar në mbajtjen e marrëdhënieve të ngushta dhe konstruktive me Bullgarinë, para së gjithash, përmes zbatimit të detyrimeve nga Marrëveshja për miqësi, fqinjësi të mirë dhe bashkëpunim. Propozimi francez u pranua nga të dyja palët dhe detyrimet që rrjedhin prej tij janë pranuar nga të dyja vendet. Aktivitetet e deritanishme në disa fusha kanë për qëllim thellimin e marrëdhënieve dhe janë dëshmi se interesi për bashkëpunim është i pranishëm. Shpresojmë që zgjedhjet e katërta parlamentare me radhë në Bullgari të sjellin një qeveri të qëndrueshme politike me të cilën do të vazhdojmë dialogun dhe bashkëpunimin, sepse këtë presin qytetarët e të dy vendeve.

-Ky kusht bullgar ka tronditur stabiliteti politik në vend. VMRO-DPMNE thotë se për ndryshimet kushtetuese, shumica parlamentare nuk i ka votat e 2/3 nga gjithsej 120 deputetëve duke kërkuar zgjedhje të parakohshme parlamentare, ndërkohë qeveria po shkon drejt zgjerimit të saj. Cila do të ishte zgjidhja e duhur, të zgjerohet shumica qeveritare apo vendi të shkojë në zgjedhje të parakohshme? Çfarë është sot jetike për Maqedoninë e Veriut?

Përgjigjen për këtë pyetje e kanë partitë politike që veprojnë brenda Kuvendit. Është obligim i tyre që të vijnë në një zgjidhje në të cilën do të përfaqësohen interesat e popullit dhe të shtetit. Që nga fillimi i pavarësisë sonë, anëtarësimi në NATO dhe BE kanë qenë prioritetet më të mëdha dhe kryesore në politikën tonë të jashtme.

-Pas marrëveshjes se Prespës dhe tani me ndryshimet kushtetuese për llogari të Bullgarisë, cila është garancia që neser nuk do të dalë një arsye tjetër që pengon rrugëtimin drejt Bashkimit Europian të Maqedonisë së Veriut?

Më lejoni të sqaroj fillimisht se përpara se të bëhet anëtar i plotë i Unionit, çdo vend harmonizon legjislacionin e tij me BE-në, gjë që nënkupton disa ndryshime kushtetuese. Në Kushtetutën tonë sigurohet barazia e plotë qytetare e të gjithë qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut duke përfshirë shqiptarët, turqit, serbët, vllehët, romët dhe nacionalitetet e tjera, kështu që futja e pakicave të tjera si kroatët, malazezët dhe bullgarët do të përfaqësojë një tjetër konfirmim të gjithëpërfshirjes së gjerë.

Sa i përket garancive, askush në procesin e negociatave nuk mund të japë garanci. BE-ja funksionon sipas rregullave të veta të përcaktuara, gjë që ndonjëherë mund të jetë problem për vetë anëtarët. Një shembull i kësaj është marrëveshja e Shengenit, e cila përcakton rregulla të veçanta që çdo anëtar i Unionit duhet të përmbushë nëse dëshiron të bëhet pjesë e atij sistemi.

-“Open Ballkan” një iniciativë që e bashkon Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, por ende nuk është e prekeshme për qytetarët tanë. Çfarë po bëhet me të gjiitha ato marrëveshje të firmosura në kuadër të Open Ballkan? Mund të themi që rikthimi i Procesit të Berlinit në skene , e sfumoi këtë inicicative rajonale?
Nisma “Ballkani i Hapur” bëri të mundur nisjen e idesë së shumëdëshiruar, për momentin, një marrëveshje trepalëshe mes Maqedonisë së Veriut, Shqipërisë dhe Serbisë që të mos ketë fare ndalesë gjatë udhëtimeve të qytetarëve të tyre nga një vend tek një tjetër.

Nisma e Ballkanit të Hapur nuk është alternativë ndaj procesit të Berlinit. Fatkeqësisht, ky është një perceptim i gabuar i disa kritikëve që e barazojnë iniciativën me procesin. Iniciativa e Ballkanit të Hapur që në fillim i është përkushtuar ofrimit të kushteve për praktikimin e katër lirive evropiane: lëvizjen e lirë të njerëzve, kapitalit, mallrave dhe shërbimeve, pra një përforcues i bashkëpunimit dhe lidhjes rajonale, me qëllimin përfundimtar të suksesshëm. përgatitjen për integrim evropian.

-Zoti Ambasador në një intervistë të mëparshme për “Argumentum” dy vite më parë keni theksuar se në fokus të punës tuaj si ambasador në Shqipëri, do të jetë, promovimi i politikës së marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë; Rritja e bashkëpunimit ekonomiko-tregtar; Ri-markimi i përfaqësimit kulturor të Maqedonisë së Veriut, etj. A mund të na jepni sot një panoramë të marrëdhënieve politiko, ekonomike dhe kuturore mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut?

Tendenca pozitive në marrëdhëniet dypalëshe si dhe komunikimi i krijuar personal ndërmjet përfaqësuesve zyrtarë është për kënaqësi reciproke.

Vitin e kaluar u mbajt seanca e dytë ndërqeveritare në Shkup, ku u nënshkruan disa marrëveshje nga fusha të ndryshme. Në këtë mënyrë u krijua një kornizë solide kontraktuale që rregullonte disa sfera me interes të përbashkët. Pas shumë vitesh më në fund kemi rritur bashkëpunimin ekonomik. Shkëmbimi tregtar në vitin 2022 ishte mbi treqind milionë euro, kjo tregon se ka potencial mes dy vendeve. Rezultate pozitive vërehen edhe në bashkëpunimin kulturor. Ekspozita në Tiranë, Durrës dhe Korçë, aktivitete muzikore, promovime librash, ishin pjesë e Ditëve të Kulturës Maqedonase. Dy ministritë e kulturës nënshkruan një marrëveshje për kthimin e ikonave maqedonase. Shtëpitë e Operës harmonizuan tekstin e memorandumit për bashkëpunim të ndërsjellë. Qendra Informative Kulturore Maqedonase bëhet tangjente për krijuesit kulturorë të të gjitha gjeneratave në të dy anët e kufirit.

https://www.argumentum.al/ekskluzive-ambasadori-i-rmv-se-ne-shqiperi-z-danco-markovski-kryesimi-i-osbe-se-nje-projekt-me-rendesi-kombetare-per-maqedonine-e-veriut/