Mund të thosha dhe “I shkreti maqedonas i vogël “, siç na është bërë zakon ne maqedonasve vetëm të ankohemi, të qahemi, të nënvleftësohemi që kur s’mbahet mend, por unë nuk kam ndërmend të ankohem, por të pajtohem me këtë të vërtetë të hidhur që, pikërisht me ne maqedonasit, sikur po tallet jo vetëm fati, por edhe të gjithë ata që na njohin si të tillë, që jemi ne maqedonasit, që jemi plangprishës dhe që i lejojmë gjithkujt që nuk është maqedonas të na e qepë qurkun tonë. Nejse, sidoqoftë, ky është fakt që na e sjell dëmin më të madh dhe nuk po i thërrasim mendjes të ndryshojmë.

Tani të kthehem në temën time. Nuk më kujtohet saktë në cilin kat po punonim, suvatonim në një ndërtesë të shkretë, të lartë në një lagje të Athinës jugore. Mundet që ishim në katin e pestë ose në të nëntin kur shkoja mbi dërrasat, me kovat e mbushura me llaç dhe ëndërroja. Ëndërroja se pas një jave do të vinin Pashkët, Dita e Madhe, festa jonë më e madhe dhe më e shumëpritura për të cilën përgatitemi pothuaj se gjithë vitin. Endërroja që pas dy ditësh do të çlirohesha nga pesha e llaçit që, për zotin, edhe pse jam njëzetepesë vjeçar, ndjeja dhimbje ne duar dhe në krahë gjatë gjithë natës dhe nuk mundja të flija. Endërroja që do të shkoja në shtëpi, aty, në fshatin tim të lindjes, në Prespën nga ku kasha ikur që prej katër vitesh. Endërroja që do të nisem në mbrëmje nga Athina me autobusët e Korçës, që do të qëndroj në kryqëzimin afër Zemblakut, që aty do të zë një taksi për në shtëpi, për në Prespë, nëse nuk do të dalë im at ose ndonjë tjetër nga të afërmit të më presë aty. Endërroja që do të më presë mamaja, edhe nëse do të jetë akoma natë kur do të mbërrij, kurse ajo, e shkreta, mamaja ime nuk do të flere e do të më presë. Ëndërroja që ajo do të m’i hapë portat, si në këngën e të famëshmit Vojo Stojanovski, që do të më përqafojë, do të më puthë duke i rrjedhur lotët nëpër fytyrën tashmë të rrudhur më shumë nga meraku se sa nga vitet. Ëndërroja që, edhe se i këputur nga rruga e gjatë dhe nga puna e rëndë e përditshme, nuk do të shtrihesha të çlodhem por, do të haja diçka me të shpejtë, dihet ndonjë copë mish qengji ose cjapi që im at i mbante për Pashkët dhe do të dilja në mes të fshatit. Do të takohesha me shokët, me bashkëmoshatarët, me ata që do të mblidheshin nga të gjitha anët e botës si dhe unë, dhe kishin ardhur të festojnë Pashkët në vendlindje. Do të takohesha me të gjithë bashkëfshatarët e mij, me shoqet, me bukuroshet e fsahtit midis të cilave, dihet që do të jetë dhe ajo, më e bukura, shenjtorja ime e skuqur si lulekuqe nga turpi dhe nga zjarri rinor që i ja djeg shpirtin dhe trupin ashtu si dhe mua. Ah, ajo, Maria ime! Pikërisht ajo ma heq sterlodhjen nga puna e rëndë kur do të jem shtrirë, kur do të dua të më vijë gjumi, të fle, të çlodhem dhe pikërisht atëherë, ajo, pothuaj çdo mbrëmje, do të vijë, do të buzëqeshë, do të më kërkojë të falur që nuk po më lë të më zerë gjumi dhe do të vazhdojë të flasë, të flasë papushim ashtu siç e kanë zakon dhe dinë vetëm femrat, për të puthurën e parë, për takimin tonë të fundit tek mani, prane liqenit, pikërisht atëherë, para katër vitesh kur unë u nisa për në kurbet. Ah, kurbeti ynë i shkretë!….

Pastaj me shenjë, me shkeljen e syrit, do te largoheshim nga grupi dhe do të niseshim për aty, pranë liqenit, nën man…! Atje, eh si është atje!…

Unë do të vështroj përreth se mos ka njëri, kurse ajo, ajo e di që nuk do t’ja dijë për këtë. Unë dhe ajo, dy shpirtra të dashuruar, të djegur, dy zemra të ndara për plot katër vjet, të zhveshur, do të shkrihemi njëri me tjetrin dhe, të lodhur, të dalldisur nga dashuria e gjatë mundet dhe të na zërë gjumi njëri pranë tjetrit, kështu, të zhveshur.

Sa e bukur është jeta kur është e mbushur me dashuri! Jetë e shkretë e pajetuar nga ne maqedonasit! Dashuri e shkret e padashuruar plotësisht nga ne maqedonasit!….

Dhe kështu, duke ëndërruar, me kovat e mbushura me llaç, humba ekuilibrin, shkela në fundin e dërrasës dhe ajo u përmbys. Pastaj, si në filmat, pa vetëdije i lëshova kovat me llaç, rashë poshtë dhe, për fat munda të kapesha pas tubit paralel më poshtë. Të gjithë rreth meje u shtangën dhe thërrisnin të tmeruar secili siç i erdhi. Pastaj, dikush, me të shpejtë u sul më kapi dhe me tërhoqi nga dërrasa e skelës.

Shpëtova. Mundet vetë Zoti, Jezus Krishti më shpëtoi. Me siguri ai ishte… Pikërisht atëherë, më ra zilja e telefonit, me kerkonte im at. Më tha: Shiko bir, me vjen rëndë por s’kemi ç’të bëjmë… Më mirë është të mos vish edhe këtë herë për Pashkët, sepse thuhet që grekët nuk do t’ju lejojnë të ktheheni prapë… Unë u shtanga, humba dhe, si në mjegull, e dëgjoja tim at që më shpjegonte. Shumë vetave nga ne që shkojnë tek konsulli në Korçë për viza ose për një vulë në dokumentet, që jashtë, ndonjë nga policët shqiptarë urdhëronte: “Ej, dëgjoni, në se ka në rradhë ndonjë nga shulet e Prespës, le të dalë nga rradha sepse konsulli nuk dëshiron të dëgjojë për ta e aq më pak t’u shërbejë…Kështu që bir i dashur…

Unë, si në ëndërr iu përgjigja. Mirë, baba, mirë! Të fala të gjithëve dhe…e mbylla telefonin, u mbështeta në tub i menduar. Një vajzë e bukur, një greke e vërtetë – siç thuhet tek ne, së cilës emrin nuk ja dija dhe as që doja t’ja dija, po kalonte rrugës dhe, si gjithnjë, më ngacmonte me vërshëllima, me fjalë dashurie. U ktheva ta shoh. Nuk e di përse, pikërisht atëherë mendova për të si për njeriun tim dhe desha ta di cila ishte. M’u errësua para syve. Për një moment, përsëri e humba ekuilibrin dhe përsëri mund të bija poshtë. Arrita e mblodha vehten. Grekja që me siguri pa që do të rrëzohesha, u largua me të qeshura dhe duke bërë me shënje me dorë, me mendimin se për shkak të saj për pak e humba. Për zotin kishte të drejtë. Njëri nga shokët më propozoi të zbres dhe të çlodhem.

Ate ditë e ngrysa si i dehur, sikur po notoja në mjegull. Në mbrëmje u shtriva të fle pa ngrënë. Nuk më hahej. Akoma pa fjetur, m’u shfaq ajo, bukuroshja ime, Marija. Filloi të pyesë, të pyesë pa pushim, me gëzim, me fjalë dashurie, duke pëshpëritur me zë të ulët, aq sa ta dëgjoja unë. Tregonte çdo bëjmë kur unë të shkoja në shtëpi. Si do të shkonim në kishë ditën e Pashkës, si do t’i ndezim qirinjtë e zbukuruar të Pashkëve, si do t’i godasim vezët e kuqe, si do të shkojmë tek liqeni, në barin jeshil, poshtë manit, si…

Dëgjova e dëgjova e nuk mundja të thosha një fjalë. Ç’të thosha? T’i thosha që nuk mund të vija për shkak të vizës së shkretë, për shkak të konsullit grek? T’i thyeja zemrën, t’ja ndërprisja gëzimin e t’ja vrisja ëndërrat? …Dhe asnjë gjë nuk thashë. Thashë vetëm t’i përshëndesë të mitë e të bisedojë me ta.

I shkreti unë që u linda maqedonas.

Spase MAZENKOVSKI